Pierwsze i najbardziej znane kopuły geodezyjne
Kiedy zbudowano pierwsze geo kopuły? Jak one wyglądały? Dlaczego kopuły geodezyjne stały się tak popularne? Jakie są najbardziej znane konstrukcje geodezyjne?
Dla większości ludzi kopuły geodezyjne są czymś nowym i nie do końca zbadanym. Ale w rzeczywistości mają one długą, prawie stuletnią historię. W tym artykule postaramy się pokrótce opowiedzieć o pierwszych i najsłynniejszych geo kopułach, jak one wyglądały i jak zmieniały się w czasie.

Mały i duży „Cud Jeny”

Pierwszą kopułę, zbliżoną do geodezyjnej, zaprojektowano po I wojnie światowej dla planetarium głównym inżynierem firmy optycznej Carl Zeiss, Walterem Bauersfeldem. Natomiast za pierwszą opatentowaną uważano małą kopułę, zbudowaną przez firmę Dykerhoff i Wydmann na dachu fabryki Zeiss w Jenie, Niemczech. Później (w lipcu 1926 r.) na tym samym dachu wzniesiono pierwszą dużą kopułę - „Cud Jeny” (zdjęcie poniżej).
Pierwsze kopuły geodezyjne Fullera

20 lat później, Richard Buckminster Fuller otrzymał patent na opracowanie kopuły geodezyjnej (to właśnie on nadał nazwę „geodezyjna”). Uznawany jest za popularyzatora idei geo kopuł w USA. O jego projektach opowiadaliśmy TUTAJ.

Pierwsza kopuła geodezyjna Buckmeistera Fullera miała średnicę 18 m i została zbudowana w 1952 roku w Woods Hole, Massachusetts dla lokalnej restauracji. Ta kopuła miała wiele wad: nie trwałe pokrycie zewnętrzne (z tego powodu kopuła nie była chroniona przed deszczem), słaba izolacja akustyczna etc.

Rok później Fuller zbudował kolejną kopułę na zlecenie Henri Forda, dla głównej siedziby Ford Motor na okolicach Detroitu, Illinois. Ta kopuła miałą niesamowite wymiary (średnica 25 m i waga 8,5 tony), co zwróciło na siebie uwagę prasy, podkreślając potencjał nowej dla tych czasów konstrukcji.

Od tego czasu geo kopuły są wykorzystywane w celach specjalistycznych: Early Warning Remote Channel (Kanada, 1956), aluminiowe kopuły Kaisera (wznoszone po całym terenie USA), stacje meteorologiczne, magazyny etc.

Kopuła firmy Union Tank Car Company

Na szczególną uwagę zasługuje cysterna kopułowa Union Tank Car Company, która została zbudowany przez Richarda Fullera w 1958 roku w pobliżu Baton Rouge, Luizjana. Jej średnica sięgała 117 m. W tamtych czasach ta geo kopuła była największą konstrukcją o otwartej rozpiętości na świecie.

Kopuła cieszyła się dużą popularnością, ale po przejściu do innej firmy została zburzona w 2007 roku. W 2010 roku nakręcono o niej film dokumentalny „Konieczna ruina”, w którym opisano historię budynku, jego upadek i rozbiórkę.

Biosfera Montrealu

Kolejnym i najbardziej znanym budynkiem Fullera był Pawilon Stanów Zjednoczonych na Wystawie Światowej w Montrealu w 1967 roku, Expo '67.

Pokrycie zewnętrzne kopuły zostało później spalone, chociaż sama konstrukcja zachowała swój kształt i obecnie służy jako muzeum ochrony środowiska pod nazwą „Biosphère”. Budynek ten jest jednym z głównych symboli miasta Montreal.

Kopuła na biegunie południowym

Ze względu na doskonałą stabilność oraz odporność na obciążenia śniegiem i wiatrem kopuły geodezyjnej, w 1975 roku zbudowano taką konstrukcję na biegunie południowym.
Statek kosmiczny Ziemia

1 października 1982 roku w EPCOT Center w Walt Disney World (Bay Lake, Floryda) otwarto jedną z najsłynniejszych kopuł geodezyjnych. Budynek i aktywności rozrywkowe wewnątrz nazwano „Spaceship Earth”, według słynnego określenia Buckminstera Fullera.
Pierwszy na świecie hotel “kopułowy”

Wreszcie w 2000 roku wybudowano pierwszy na świecie hotel, składający się z geo kopuł - EcoCamp Patagonia (Patagonia, Chile). Kopuły geodezyjne zostały wybrane dla realizacji danego projektu, ze względu na ich dużą wytrzymałość przeciw obciążeniom wiatrowym, charakterystycznych dla tego regionu.

Hotel został otwarty w 2001 roku i w 2021 roku świętował swoje 20-lecie.